Sigorta Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklar İçin Komisyon Dönemi Başladı
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde oluşturulan Sigorta Tahkim Komisyonu, tahkim sisteminin hayata geçmesine yönelik yasal süreçleri tamamlamış olup, Ağustos ayının ikinci yarısından itibaren başvuru kabul etmeye başlayacaktır.
Sigorta Tahkim Komisyonunun Kuruluş Amacı ve Yasal Dayanağı
5684 sayılı Sigortacılık Kanununun 30 uncu maddesi çerçevesinde kurulan Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta ettiren veya sigortadan menfaat sağlayan kişiler ile sigorta tahkim sistemine üye sigorta kuruluşları arasındaki sigorta sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkların, bu alanda uzmanlaşmış hakemler tarafından basit, süratli ve adil bir biçimde çözülmesini amaçlamaktadır. Bu alandaki uluslararası uygulamalardan yola çıkılarak oluşturulan Komisyonun temel hedefi, sigorta uyuşmazlıkları bakımından başvuru sahiplerine, mahkeme sürecine göre daha hızlı ve daha kolay sonuç almaları imkânını tanıyan yeni ve pratik bir alternatif sunmak olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede, Komisyona intikal eden uyuşmazlıkların çözümü, tarafların aksine bir anlaşması olmadığı takdirde, Kanunda belirtilen 4 aylık süre sınırı içinde bağımsız hakemlerce gerçekleştirilecektir.
Yasal dayanağını 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 30 uncu maddesinden alan Komisyonun yapısı ve görevleri ile sigorta tahkim sisteminin işleyişine ilişkin usul ve esaslar 17.08.2007 tarih ve 26616 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelikle belirlenmiştir. Sigorta hakemliği yapacak kimselerde aranacak nitelikler ile sigortacılıkta tahkim usulüne ilişkin ayrıntılı düzenlemeler ise 21.01.2009 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Sigorta Tahkim Usulü ve Sigorta Hakemlerine İlişkin Tebliğ’de ortaya konmuştur.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nun Yapısı ve Görevleri
Sigorta Tahkim Komisyonu, Komisyon Başkanlığı ile Komisyon müdür ve müdür yardımcıları, raportörler ve diğer çalışanlardan oluşmaktadır. Komisyon Başkanlığı, Hazine Müsteşarlığından bir, Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğinden iki, tüketici derneklerini temsilen bir üye ile Müsteşarlıkça belirlenecek bir akademisyen hukukçunun katılımı ile oluşturulmuştur.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nun merkezi Kısıklı Cad. No:35/3 Üsküdar/İstanbul adresinde bulunmakta olup, Komisyon hakkındaki detaylı bilgilere www.sigortatahkim.org.tr internet adresinden ulaşılabilir.
Komisyon Başkanlığı; Komisyon müdür, müdür yardımcıları ve raportörlerini atamak, Komisyon bütçesini hazırlamak, tahkim sisteminin adil, tarafsız ve etkin bir biçimde işleyişini sağlamak için gerekli önlemleri almak, sigorta hakemi listesini tutmak, Komisyon faaliyet ve sonuçları hakkında yıllık rapor hazırlayarak Hazine Müsteşarlığına ve Birliğe göndermek ve kendisine Kanun ve Yönetmelikle verilen diğer görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
Komisyon Başkanlığı, uyuşmazlık başvurularının yoğunlaştığı bölgeleri tespit ederek gerekli görülen yerlerde Büro açmaya yetkilidir. Büro, ihtiyaca göre il merkezlerinde kurulabileceği gibi coğrafi açıdan yakın iller birleştirilerek bölgesel bürolar da kurulabilir. Bölgesel büroların merkezi Komisyon Başkanlığı tarafından belirlenir.
Komisyon Başkanlığına bağlı olarak çalışan Komisyon Müdürü ise; raportör ve diğer personel ihtiyacını, sistemin sağlıklı bir biçimde çalışmasına imkan verecek şekilde tespit etmek, personel alımı ile ilgili gerekli işlemleri yürütmek, hakemlerin reddi taleplerini incelemek, hakem kararlarını gereğinin yapılabilmesi için davayı görmeyi yetkili mahkemeye iletmek, hakemlik ücreti, Komisyona başvuru ücreti ve üyeliğe katılma payının belirlenmesinde Müsteşarlığa görüş bildirmek ve Komisyon Başkanlığınca kendisine verilen görevleri yapmakla yükümlüdür.
Hâlihazırda, Komisyon Başkanlığı görevini Hazine Müsteşarlığı Müşaviri İlkay Karakoç, Başkan Yardımcılığı görevini Birlik Yönetim Kurulu Müşaviri Zihni Metezade yürütmektedir. Komisyon Başkanlığının diğer üyeliklerinde ise Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay, TÜKODER Başkanı Ali Er ve Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kerim Atamer yer almaktadır. Komisyon Müdürlüğü görevi ise Metin Karacan tarafından yürütülmektedir.
Bağımsız Sigorta Hakemlerinin Nitelikleri
Komisyona intikal eden başvurulardan, Komisyon raportörleri tarafından yapılacak ilk inceleme sonucunda esastan ele alınması gerekli görülenler bağımsız sigorta hakemleri tarafından karara bağlanacaktır.
Bağımsız sigorta hakemlerinin; malî güç dışında sigorta şirketi ve reasürans şirketi kurucularında aranan nitelikleri taşıması, en az dört yıllık yüksek okul mezunu olması ve sigorta hukukunda en az beş yıl veya sigortacılıkta en az on yıl deneyim sahibi olması gerekmektedir.
Sigorta hakemi olmak isteyenlerin söz konusu nitelikleri taşıdıkları gösteren belgelerle birlikte Komisyona başvurmaları öngörülmüştür. Sigorta hakemliği için başvuranlardan, Komisyonca uygun görülenler kabul için Hazine Müsteşarlığına bildirilir. Müsteşarlıkça başvurusu kabul edilen ilgilinin ismi, Komisyon tarafından tutulacak ve bir örneği Adalet Bakanlığına gönderilecek olan sigorta hakemliği listesine kaydolunur ve bu listede değişiklik olması halinde de değişiklikler altı aylık dönemler itibarıyla Adalet Bakanlığına ve Müsteşarlığa bildirilir.
Sigortacılık Kanunun ilgili hükmüne göre sigorta hakemleri görevlerini tam bir tarafsızlık içinde yerine getirmek zorundadır. Sigorta şirketlerinin, reasürans şirketlerinin, sigortacılık yapan diğer kuruluşların, sigorta eksperlerinin, sigorta acentelerinin ve brokerlerin ortakları, yönetim ve denetiminde bulunan kişiler ve bunlar adına imza atmaya yetkili olanlar ile tüm bu kuruluşlarda meslekî faaliyette bulunanlar ve sigorta eksperleri, sigorta acenteleri ve brokerler sigorta hakemliği yapamaz. Yasada, bu sınırlandırmalar söz konusu kimselerin eş ve çocukları için de geçerli tutulmuştur.
Sigorta Tahkim Komisyonu bünyesinde sigorta hakemi olarak görev yapacakları tespiti için gereken süreç, Komisyon Başkanlığı tarafından 24 Nisan 2008 tarihinde çeşitli ulusal basın organlarında yapılan duyurularla başlatılmıştır. Şu ana kadar sigorta hakemi olmak için Komisyona yapılmış olan başvurular 2009 yılı Temmuz ayı başında Hazine Müsteşarlığı tarafından karara bağlanmış olup, yüzü aşkın adayın hakemlik başvurusu Müsteşarlıkça uygun bulunmuştur. Sigorta hakemliği listesine kaydedilenlerin isimlerinin 12 Ağustos 2009 tarihinde yapılacak Hakem Bilgilendirme Toplantısının ardından Komisyon tarafından internet yoluyla kamuoyuna ilan edilmesi öngörülmektedir.
Sigorta Tahkim Sisteminin İşleyişi ve Başvuru Esasları
Sigorta tahkim sistemine üye olan kuruluşlarla uyuşmazlığa düşen sigorta ettiren, sigortalı veya sigorta lehdarı kişiler uyuşmazlık konusu sözleşmede özel bir hüküm olmasa bile tahkim usulünden faydalanabilir.
Yasa hükümlerine göre, sisteme üye bir sigorta kuruluşuyla uyuşmazlığa düşen kişinin Komisyona başvuru yapmadan önce uyuşmazlık konusu olay hakkında ilgili sigorta kuruluşuna gerekli başvuruları yapmış ve başvuru konusu talebinin kısmen veya tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelenmiş olması gerekmektedir. Yasada, sigortacılık yapan kuruluşun, başvuru tarihinden itibaren 15 iş günü içinde yazılı olarak cevap vermemesi de Komisyona başvuru için yeterli kabul edilmiştir.
Bunun yanında, Komisyona başvuruda bulunulabilmesi için uyuşmazlığın mahkemeye, Tüketici Sorunları Hakem Heyetine veya Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre tahkime intikal etmemiş olması gerekmektedir.
Komisyona başvuruların, Komisyonun web sitesinden veya doğrudan Komisyon merkezinden temin edilebilecek başvuru formları doldurulmak suretiyle yapılması ve başvuru formu aslının başvurunun haklılığını destekleyen diğer belgelerin okunaklı birer sureti ile birlikte şahsen veya posta yoluyla Komisyona ulaştırılması gerekmektedir. Başvuru formun ne şekilde doldurulacağı, Komisyonun web sitesinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Komisyona başvuruda bulunmak için, uyuşmazlık tutarına karşılık gelen başvuru ücretinin de Komisyonun banka hesabına yatırılması ve dekont suretinin başvuru formu ekinde Komisyona ibraz edilmesi gereklidir. Buna göre miktarı 5.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklar için 30 TL, 5.001 ila 15.000 TL arasındaki uyuşmazlıklar için 90 TL, 15.001 TL ve üzerindeki miktarlara ilişkin uyuşmazlıklar için ise 225 TL’lik başvuru ücretinin Kurum Tahsilât Programı aracılığı ile Ziraat Bankasına yatırılması gerekmektedir.
Başvuruların Komisyonda Ele Alınması ve Uyuşmazlığa Bakacak Hakemlerin Tespiti
Komisyona ulaşan başvurular öncelikle Hayat ve Hayat Dışı branşlarından birinde görev yapan raportörler tarafından incelenir. Raportörler iki aşamadan oluşan incelemelerini 15 gün içinde tamamlarlar.
Raportörlerce ön inceleme aşamasında;
- Sigortacılık yapan kuruluşa gerekli başvuruların yapılıp yapılmadığı, yapılmışsa talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığı ya da sigortacılık yapan kuruluşun on beş gün içinde cevap vermediği,
- Uyuşmazlığın mahkemeye, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre tahkime ya da Tüketici Sorunları Hakem Heyetine intikal edip etmediği hususları tespit edilir.
Yapılan ön inceleme sonucunda, dosyanın Komisyon tarafından değerlendirmeye alınamayacağı anlaşılırsa durum ilgiliye derhal bildirilir ve başvuru ücretinin yüzde doksanı kendisine iade edilir.
Raportör incelemeye başlamadan önce başvurunun geri çekilmesi halinde de başvuru ücretinin yüzde doksanı iade edilir.
Ön incelemenin tamamlanmasının ardından raportör dosyayı, eksik bilgi ve belge açısından inceler, uyuşmazlık dosyasının oluşturulması için gerekli gördüğü eksik bilgi ve belgeleri taraflardan talep eder. Temin edilebilen belgelerde dikkate alınarak, yapılan inceleme neticesinde uyuşmazlığın halen eksik bilgi ve belgeden kaynaklandığının tespit edilmesi halinde bu durum, anlaşmazlığın taraflarına bildirilerek dosya kapatılır ve başvuru ücretinin yüzde ellisi iade edilir.
Sigortacılıkta Tahkim’e ilişkin Yönetmeliğe göre, raportör uyuşmazlığın esasına dair karar veremez. Raportörlerce yapılan incelemenin sonunda başvurunun hakem tarafından esastan incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verilir. Raportörlerce hakem tarafından esastan inceleme yapılması gerektiğine karar verilen başvurular için rapor hazırlanır.
Raportörlerin incelemesi sonucunda uyuşmazlığın hakem veya hakem heyeti tarafından esastan ele alınması gerektiğine karar verilmesi halinde Komisyon tarafından hakem tayin aşamasına geçilir. Bu aşamada öncelikle uyuşmazlığın çözümü için bir heyet oluşturulmasının gerekliliği incelenir. Ancak uyuşmazlık konusu miktar 15.000 Türk Lirası ve üzerinde olduğu durumlarda en az üç kişilik heyet oluşturulması zorunludur.
Hakem seçimi, genel listeden sıra usulüne göre yapılır. Sıra usulünde sigorta hakemlerinin uzmanlık alanları esas alınır. Listenin başındaki sigorta hakeminin uzmanlık alanı, uyuşmazlığın çözümü için uygun değilse, sıradaki uzmanlık alanı uyan ilk hakem atanır. Uyuşmazlığın daha kısa sürede ve etkin bir biçimde çözümlenebilmesi amacıyla, uzmanlık alanı koşuluna uymak kaydıyla hakem atamasında coğrafi kriterlerle birlikte hakemin iş yükü de dikkate alınır.
Uyuşmazlığı sonuçlandırmak üzere Komisyon tarafından atanan hakem veya hakem heyeti, uyuşmazlığın taraflarına bildirildikten sonra ilgili dosya hakem veya hakem heyetine iletilir.
Uyuşmazlığın Hakemler Tarafından Karara Bağlanma Süreci
Hakemler uyuşmazlık hakkındaki incelemelerini ilke olarak dosya üzerinden yaparlar, ancak gerekli görülen hallerde duruşma yapmalarına da bir engel bulunmamaktadır.
Tarafların açık ve yazılı anlaşması ile uzatılmadığı sürece, hakemler görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde uyuşmazlık hakkında karar vermekle yükümlüdürler. Sigorta hakemlerinin tutarı 40.000 YTL’ye kadar olan uyuşmazlıklarda, verdikleri kararlar kesindir. Ancak taraflar aralarında yazılı bir sözleşme yaparak bu miktarı arttırabilirler. 40.000 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen kararlar için ise taraflar temyiz yoluna gidebilir. Ancak Kanunda Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 533 üncü maddesi hükümlerinin her halde saklı olduğu belirtilmiştir.
Hakemler, incelemelerini tamamlamalarının ardından, uyuşmazlık hakkındaki kararlarını davayı görmeye yetkili mahkemeye tevdi edilmek üzere Komisyona gönderirler. Komisyon müdürü, hakem kararını Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre gereği yapılmak üzere, Komisyona ulaşmasını takiben en geç üç iş günü içinde yetkili mahkemeye göndermekle yükümlüdür.
Üye Sigorta Kuruluşları
Sigorta tahkim sistemine üyelik, sigorta kuruluşları bakımından isteğe bağlıdır. Sigortacılık yapan kuruluşlardan, sigorta tahkim sistemine üye olmak isteyenlerin, durumu yazılı olarak Komisyona bildirmesi gerekmektedir. Komisyona ancak sisteme üye olan sigorta kuruluşları hakkında başvuruda bulunulması mümkündür. Sisteme üye olan kuruluşlardan yılda bir defaya mahsus olmak üzere sabit katılım payı ve hakeme intikal eden 30 dosyadan sonraki her bir dosya için dosya başına katılım payı alınır.
Hâlihazırda 37 sigorta kuruluşunun sisteme üyelikleri gerçekleşmiş olup, sigorta kuruluşları bakımından sisteme üyelik başvurusunda bulunma imkânı halen devam etmektedir.
Komisyona Başvurmanın Faydaları
Bildiğiniz gibi sigortacılık, kendine özgü teknik bilgileri gerektiren bir uzmanlık sahasıdır ve sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların çözümü de, bu teknik bilgilerin uygulanması yoluyla mümkün olabilmektedir. Ülkemizde ise sigortacılık alanında ihtisas mahkemelerinin bulunmaması nedeniyle sigorta uyuşmazlıkları genel mahkemelerin önüne gitmekte ve hem çözümü uzun bir süre almakta, hem mahkemelerin zaten yoğun olan iş yüklerini iyice arttırmaktadır. Gelişmiş ülkelerde benzer sıkıntıların önüne geçilmek için sigortacılık alanında uyuşmazlıkların mahkeme dışında çözülmesine yönelik pek çok mekanizma oluşturulmuştur. Ülkemizde de Sigorta Tahkim Komisyonu vasıtasıyla, sigorta uyuşmazlıklarının sigortacılık alanında gerekli teknik veya hukuki bilgiyi haiz bağımsız sigorta hakemlerince hızlı ve isabetli bir şekilde çözümlenmesi hedeflenmiştir. Bu şekilde uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulması, tarafların menfaatlerine hizmet etmenin yanında, mahkemelerin iş yükünün bir nebze olsun azaltılmasına katkı sağlayacaktır.
Yeni getirilen sistem, sigortalılar açısından önemli faydalar sağlayacak olup, bu şekilde sigortalıların kanunda belirtilen azami dört buçuk aylık süre içinde başvurularından nihai bir sonuç almalarının mümkün olacaktır.
Mahkeme sürecinde sigortalıların avukat tutmadan haklarını yeterince savunabilmeleri önemli bir zorluk arz etmesine karşın, Komisyona başvuru sürecinde ise meselenin Komisyon önüne sunuluş şekline değil doğrudan işin esasına bakılacağından sigortalıların belirli bir uzman yardımı almadan başvuru yapmaları mümkün olacaktır. Ayrıca, Hazine Müsteşarlığınca belirlenen Komisyona başvuru ücretlerinin de cüzi bir miktar olacağı göz önüne alınırsa, başvuru sürecinin sigortalılar açısından hem daha hızlı hem daha az maliyetle sonuçlanacağını söyleyebiliriz.
Sigortacılıkta tahkim sistemi sektöre de önemli katkılar sağlayacaktır. Bu şekildeki kuruluşların yurtdışındaki çeşitli örneklerini incelediğinizde bunların ilk başta o ülkelerdeki sektör mensupları tarafından kendiliklerinden oluşturulduğunu görüyoruz. Bununla esasen amaçlanan, sigorta şirketinin, sigortalısının talebi hakkında verdiği karar haksızsa sigortalıyı uzun ve masraflı yargı sürecine başvurmak zorunda bırakmadan bu hatayı gidermek, karar haklıysa da uzman ve tarafsız hakemlerin yapacağı inceleme sonucunda verecekleri gerekçeli kararlarla sigortalı üzerinde, kararın haklı olduğu inancını oluşturmaktır. Bu şekilde, sigortalıların sektöre olan güveninde de artış sağlanmış olacaktır. Aksi takdirde sigorta şirketine karşı uzun ve masraflı olması muhtemel bir yargı sürecine zorlanan veya sadece bu süreci göze alamadığı için haksızlığa uğradığını düşünse dahi bunu kabullenen sigortalının sektöre tekrar güven duyacağından bahsetmek güç olacaktır. Ayrıca sigorta şirketleri, bu sistemle, açılan davalar nedeniyle uzun süreler muallâk olarak bekleyen dosyalardan kurtulmuş olacaklar ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde ileriye dönük tahminlerinde daha gerçekçi tahminler yapma imkânına kavuşacaklardır. Bu bakımdan ülkemizde oluşturulan sigortacılıkta tahkim sisteminin de sigorta sektörüne duyulan güvenin pekişmesine büyük katkılar sağlayacaktır.
Öte yandan Komisyona başvurmak için sigortalının öncelikle kendi şirketine başvurmuş ve şirketinden başvurusu hakkında olumsuz bir cevap almış olması gerektiğinden, Komisyon önünde haksız çıkmak istemeyen şirketlerin kendi iç şikâyet inceleme birimlerinin yapılanmasına önem vereceği, bunun da sigortalı şikâyetlerinin daha etkin bir şekilde inceleneceği söylenebilir.
Komisyon’un İşleyişi İle Yurt Dışındaki Ombudsmanlık Sisteminin Karşılaştırılması
5684 sayılı Kanunla getirilen sistem, yurtdışı uygulamalarla çeşitli benzerlik ve farklılıklar içermektedir. Sigortalı tarafından öncelikle şirkete başvuru zorunluluğu, başvuru sürecinin mümkün olduğunca basit hale getirilmiş olması ve başvuruların uzman ve tarafsız kişilerce incelenmesi ortak noktalar olarak belirtilebilir. Ancak bizim sistemimizde yurtdışında yaygın ombudsmanlık uygulamalarından farklı olarak uyuşmazlıkların çözümünün tahkim usulüyle ve bağımsız hakemler eliyle yapılması öngörülmüştür. Ayrıca İngiltere ve Almanya gibi ülkelerde ombudsmanların verdiği kararlar, sigortalı açısından bağlayıcı değilken bizim sistemimizde hakemler eliyle verilen kararlar her iki tarafı da bağlayıcı niteliktedir. Benzer olarak, İrlanda’daki uygulamada da verilen kararlar da her iki tarafı bağlamaktadır ve sadece Yüksek Mahkeme’de temyize tabidir. Ancak, 5684 sayılı Kanun, buna ek olarak kırk bin Türk Lirasına kadar olan kararların kesin olmasını ve ancak Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 533. maddesinde belirtilen sınırlı sayıda gerekçeyle temyiz edilebilmelerini öngörmüştür. Tüm bunların ışığında bizde getirilen sistemin birçok yabancı uygulamaya göre daha kesin ve bağlayıcı sonuçlar getirdiğini söylemek mümkün olacaktır.
Sistemin finansmanı ise diğer ülkelerdeki uygulamalarda da görüldüğü üzere ağırlıklı olarak sektördeki kurumlarca verilen katkı paylarına dayanmaktadır. Bizim sistemimizde ise buna ek olarak sistemden yararlanmak isteyen sigortalılardan da, sistemin gereksiz kullanımından kaçınılması amacıyla cüzi bir başvuru ücreti alınması öngörülmüştür.
İletişim
Başvuru süreci hakkında bilgi almak ya da başvuru formu temin etmek için www.sigortatahkim.org veya www.sigortatahkim.org.tr sitesinden veya aşağıdaki adres ve telefon numaralarından Komisyona ulaşılabilir.
Sigorta Tahkim Komisyonu
Altunizade Mah. Kısıklı Cad. No:35
Aksel İş Merkezi, A Blok, Kat:3 34662
Üsküdar/İSTANBUL
Tel: 0216 651 65 65 (pbx)
Faks: 0216 651 42 22
E-posta: bilgi@sigortatahkim.org.tr